S & P verlaagt de krediet rating van Nederland.

Nederland is triple A rating kwijt

Ik had het al een half jaar geleden aangekondigd. S&P heeft credit rating van de Nederlandse overheids overheid afgewaardeerd.  Nederland is dus minder kredietwaardig. Er wordt vrij luchtig over gedaan. Naar verwachting zal dit niet de laatste afwaardering zijn, maar zal de komende jaren de Nederlandse kredietwaardigheid gestaag omlaag gegaan. Zie mijn vorige artikel voor gedetailleerde uitleg. Het is hopen dat de Nederlandse overheid het niet verder laat komen de kale A rating want anders zal de armoede val groot zijn.

  

Nederland raakt spoedig zijn triple A rating kwijt.

Een paar jaar geleden had ik de eer om met een manager van S&P te spreken die verantwoordelijk was voor de ratings van Europese staatsobligaties. Ik verbaasde me er over dat Nederland nog steeds een triple A rating had. Dat was werkelijk vloeken in de kerk. Ik had zijn aandacht meteen verloren, hoe kon iemand nou zo'n domme opmerking maken.

Zelf wist ik wel beter, maar toch ik hoopte altijd dat ik het daadwerkelijk bij het verkeerde eind had. Evengoed niet heel verrassend: het ziet er naar uit dat ik gelijk ga krijgen. Nederland is hard op weg om al zijn geloofwaardigheid te verliezen en daarmee natuurlijk ook zijn kredietwaardigheid. 

Het probleem van de Europese Unie is dat ze al jaren concurrentiekracht aan het verliezen zijn. In Nederland is het niet anders. In Nederland is dit probleem ook veel groter dan je zou willen. 

Het is eigenlijk heel logisch: wil je de Nederlandse economie uit het slop halen, moet je de concurrentiekracht van de Nederlandse economie vergroten. Dat is helaas eenvoudiger gezegd dan gedaan. 

Zeker als je als overheid er op rekent dat de Nederlandse economie jaarlijks met minimaal 2% blijft groeien.  De huidige voorzieningen zoals de AOW en betaalbare gezondheidszorg zijn alleen te betalen als er voldoende groei is. Nu zonder groei, groeit de overheidsuitgaven als percentage van het nationaal inkomen en is daarmee in grote mate verantwoordelijk voor verlies van de Nederlandse concurrentiekracht. Meer overheidsuitgaven betekent, hogere kosten voor het bedrijfsleven. 

Vanaf 2000 is het verlies aan concurrentiekracht bedekt met een deken van schulden. Net als in andere Europese werd ook in Nederland het verlies aan concurrentiekracht opgelost door meer te lenen. Zeg maar extra omzet boeken  door de balansverhoudingen te verslechteren (Wellink noemde dat financiele innovatie...). En dat wordt nu zichtbaar. Maar liefst 1 miljoen hypotheken staan onder water. Oftewel de private sector heeft zich massaal in de schulden gestoken waardoor het LEEK alsof we groeiden. Daardoor LEEK het alsof we een sterke economie hadden die zeer kredietwaardig was. Het mocht niet zo zijn. En inmiddels is het duidelijk dat Nederland zwaar in de problemen zit.

Helaas met een meer partijenstelsel zoals in Nederland blijkt het onmogelijk  te zijn die keuzes te maken die nodig zijn om de concurrentiekracht van Nederland te vergroten. We zagen het eerder in landen als Griekenland, Spanje en Italie, alleen met het mes op de keel komen er hervormingen die nodig zijn om een economie met een grote overheid weer aan de praat te krijgen. 

Ook in Nederland blijkt verstandig economisch beleid onhaalbaar. Bij verstandig beleid verlaag je de kosten, verbeter je de infrastructuur, geef je de mensen de kennis om beter te concurreren. Helaas in Nederland worden de belastingen verhoogd, blijven investeringen in goede infrastructuur achterwege en valt er veel af te dingen op ons onderwijsstelsel dat nog steeds lijdt onder wanbeleid door incomptente ministers zoals Netelenbos. Ook de nodige maatregelen om de huizenmarkt en arbeidsmarkt te liberaliseren blijven uit. 

Al met al kan het niet anders dat Nederland de komende jaren fors aan kredietwaardigheid gaat inboeken. Met dank aan onze huidige generatie politici. Niet raar dat de Nederlandse politiek de afgelopen jaren aan geloofwaardigheid heeft ingeboet. 

De vergrijzing is niet te betalen

Onze wereldeconomie wordt steeds minder bepaald door vrije markten. Met dank aan China. Nog steeds vind ik het een goede keuze om China toe laten tot de WTO. We hadden al de eerste ervaringen met ambitieuze Aziaten door middel van Taiwan, Korea en Japan, maar het experiment om een land met een bevolking van 1.3 miljard mensen te laten concurreren met de Westerse economieën was nieuw. De enige manier om wereldvrede te bewaren is door steeds meer mensen te laten delen in de welvaart.

Toch heeft de beslissing om China toe te laten, zonder eisen te stellen aan wanneer de Chinese munt los moest worden gekoppeld van de dollar nu enorme misallocaties wereldwijd veroorzaakt. Praktisch kan worden gesteld dat in het Westen er teveel is geconsumeerd terwijl in China er teveel is geproduceerd voor de rest van de wereld.

Zoals ik wel vaker heb geschreven exporteerde China liever sociale onrust dan dat ze dat thuis hadden. Maar de enorme overschotten op de handelsbalans en het achterwege laten van de benodigde valuta aanpassingen hebben een enorme onroerend bubbel veroorzaakt die nog steeds niet geknapt is. Daarnaast heeft China veel meer milieuvervuiling dan nodig is.

Met China een steeds dominantere factor in de wereldeconomie en een Chinese overheid die weigerde zich te conformeren aan de regels benodigd voor stabiele handelsstromen, zijn in de rest van de wereld in principe ook central bankers aan de macht gekomen die de bevolking hebben opgezadeld met bergen schulden en in zekere zin accepteren dat overheden niet de benodigde reorganisaties doorvoeren zodat wij als bevolking langer kunnen genieten van de welvaart die we nog steeds hebben.

Het goede nieuws: de technologische vooruitgang is nog steeds zo veelbelovend dat als we zorgzaam met onze huidige welvaart omgaan we de komende 20 jaar deze zeker voor 80-90% moeten kunnen handhaven. Het slechte nieuws; het huidige systeem werkt niet.

Het probleem is namelijk dat wij bovenaan de ladder staan en we een stapje omlaag moeten doen (oftewel we zijn rijk en worden armer). En daar blijken we geen oplossing voor te kunnen vinden. Niemand wil er op achteruit gaan dus wordt het via de achterdeur gedaan: geld bijdrukken door middel van lagere rentes en het monetair financieren van overheidstekorten.

Zoals we kunnen zien bij Japan, gaat dit lang goed zolang je maar meer exporteert dan importeert. Het probleem ligt hem bij landen die meer importeren dan exporteren. Waar je van je eigen burgers eenvoudig meer kan vragen, zullen andere landen dat minder genegen te zijn te doen. Als jij iets van ze wil hebben moet je er wat voor terug doen.

En dat maakt dat dat er maar een alternatief is: namelijk zorgen dat je land als geheel voldoende competitief is zodat alles wat burgers in het buitenland kopen ook daadwerkelijk betaald kan worden.  Dit laatste is essentieel en wordt door veel mensen niet begrepen. Ja het scheelt als je een sleutelvaluta hebt, maar op den duur zal het huishoudboekje moeten kloppen.

Europa heeft bijvoorbeeld een groot probleem omdat veel van de economie is verweven met allerlei overheidsuitgaven. Italie, Frankrijk, Spanje, Nederlands en tot zeker hoogte zelfs Duitsland hebben allemaal een te grote overheid. Kiezers stemmen meestal niet voor een kleinere overheid, ze liggen juist aan het infuus van de overheidsconsumptie. Denk in Nederland bijvoorbeeld aan de Aow en WAO uitkeringen.

Toch zijn we al zover in het proces dat er al geen gemakkelijke oplossingen meer zijn. Broodnodige hervormingen worden weggestemd en de economieën storten inelkaar nu zichtbaar wordt hoeveel Europa aan concurrentie kracht heeft verloren. Waar ik enkele jaren geleden nog dacht dat je met bezuinigen en lage rentes je uit de problemen kon werken, ben ik een stuk somberder geworden. We zijn al over een punt heen van no return. Europa gaat Japan achter na en de ECB zal massaal staatsobligaties gaan opkopen om de Europese economie te stimuleren. De nood is hoog en goede oplossingen zijn niet voorhanden. Net als Japan de vergrijzing niet blijkt te kunnen betalen, kan Europa dat ook niet.

Japanse overheid is wanhopig

Kyle Bass: Japan's 'Debt Time Bomb' Tell

In plaats zelf een fors betoog te houden, verwijs ik liever naar een video van Kyle Bass, die er zijn beroep van heeft gemaakt om de wereld wakker te schudden dat de Japanse problemen te groot te zijn geworden.

Zelf heb ik er in het verleden ook regelmatig aandacht aan besteed. In ieder geval met de laatste acties van de Japanse bank lijkt het er op dat de Japanse overheid geen kopers kan vinden voor hun schuldpapier. Om de status quo te handhaven is men overgegaan tot de laatste optie: het monetair financieren van de Japanse overheidsschuld. Een teken dat de Japanse bubbel daadwerkelijk op barsten staat. Alhoewel Europa ook nog steeds grote problemen heeft, lijkt het er op dat Japanners het "Lehman moment" snel naderen.

Ik ga er vanuit op dat Japanners de weg van het opkopen van staatsobligaties nooit meer gaat verlaten. Tot dat de rest van de wereld geen yen meer kan zien. Geen idee nog wat dit voor impact heeft op de wereldeconomie, maar ik zou toch zeggen: Zimbabwe here we come!

Dijsselbloem doet het beter dan Draghi

In een wereld waar China aan de touwtjes trekt (door dat ze ten onrechte hun munt aan de dollar koppelen) en Bernanke daarop heeft geantwoord door massaal dollars bij te drukken, blijkt Dijsselbloem aan zet uitstekend de euro omlaag te kunnen praten. Waar dankzij Draghi de rest van de wereld weer vertrouwen kreeg in de euro en de koers met 15% omhoog schoot, is sinds Dijsselbloem voorzitter is geworden van de eurogroep de euro gestaag gedaald. Gegeven de weinig rooskleurige situatie in de Eurozone zou je dit ook verwachten. Ook in deze optiek doet Dijsselbloem het zeer goed,  hij is werkelijk een krachtpatser: de euro is inmiddels gedaald naar 1,28.