Spaanse Griep, IJslandse Geisers en rijzende rijst prijzen

De Verenigde Staten lijkt voorlopig het ergste achter de rug te hebben. Bear Stearns is voor een appel en ei naar JP Morgan gegaan met een garantie van 30 miljard dollar van de Fed. Zittende aandeelhouders huilen, JP Morgan heeft niet veel te klagen, immers het hoofdkantoor van Bear Stearns is al bijna meer waard dan de prijs die JP Morgan betaalt. Daarnaast heeft de FED nog eens een forse renteverlaging door gevoerd met de belofte om zonodig de rente verder te verlagen. Dit alles lijkt voldoende om het wankele Amerikaanse financieel bestel op de been te houden. De participanten strijken natuurlijk de winst er van op. Oftewel de aandelenkoersen van de financiële instellingen lijken voorlopig ook een bodem te hebben gevormd.

Toch lijkt het hele verhaal dat in de Verenigde Staten begon ergens anders een staartje te krijgen. IJsland ligt nu al bijvoorbeeld maanden onder vuur. 16% tekort op de handelsbalans en een leverage van 8 (schulden vs BNP) schijnt een goede cocktail te zijn voor het creëren van enige nervositeit onder beleggers. De IJslandse kroon is met 20% ten opzichte van de euro gedaald en ook de credit default swap spreads van de IJslandse banken zijn fors gestegen. Deze spreads zijn wel zo fors gestegen, dat het wijst op dat een van deze banken zomaar zou kunnen omvallen. Hoewel de inflatie naar 8% gestegen is, schijnt er met de IJslandse economie niets mis te zijn. De IJslandse politici en andere belanghebbenden roepen om het hardst dat het een georchestreerde aanval is van hedge funds die nergens op gebaseerd is, maar het adagio waar rook is, is vuur zal toch zeker voor een land als IJsland moeten gelden. Toch zal het waarschijnlijk allemaal met een sisser aflopen, temeer omdat IJsland een relatief klein land is en het fundament onder de IJslandse economie best goed is.

Waar IJsland met name interessant is om te volgen omdat het als een voorbeeld kan gaan dienen voor grotere landen met meer impact op de wereld economie. Daarbij valt te denken aan Engeland, Turkije maar vooral Spanje. Spanje is het land waar afgelopen jaren meer gebouwd is dan in Duitsland, Frankrijk en Groot Brittannië samen. Dat vertaalde zich in geweldige economische welvaart- en groeicijfers, maar het lijkt er op dat de Spaanse onroerend goed markt aan het imploderen is. De laatste weken heeft een aanzwellende groep ontwikkelaars en bouwers aangegeven niet meer aan hun betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. Verwachtte prijsdaling is 5% in 2008, maar gezien het lage volume aan recente onroerend goed transacties en steeds minder partijen die nog geld willen investeren in Spaans onroerend goed, lijkt een daling van 5% een optimistische inschatting.

Al met al is het verhaal voldoende om de solvabiliteit van het Spaanse bankwezen te testen en de genegenheid van de ECB te testen of zij lender of last resort wensen te spelen. De Spaanse autoriteiten beweren dat Spaanse financiële instellingen weinig last zullen hebben van de afzwakkende onroerend markt, omdat de banken geen sub prime leningen op de boeken hebben staan en veel voorzichtiger zijn geweest met uitlenen dan bijvoorbeeld Amerikaanse banken. Het klinkt allemaal erg mooi en tot nu toe is er in Spanje ook nog weinig te merken dat het land binnenkort een financiële crisis voor zijn kiezen gaat krijgen. Toch lijkt het dat Spanje in fors tempo richting een financiële crisis gaat. Het begint natuurlijk allemaal met mensen en bedrijven die hun rekeningen niet meer kunnen betalen. Vervolgens wordt de financiële positie van financiële instellingen uitgehold tot zo'n niveau dat andere partijen nerveus worden om geld aan hen te lenen.

Nu zijn we nog in de fase van verslechterde kredie waardigheid van Spaanse leners, maar het punt dat andere partijen nerveus worden lijkt met rasse schreden dichterbij te komen. En dan gaan we met zijn allen hollen naar de uitgang. En dat heet een financiële crisis. Nu de Spaanse bancaire sector kwetsbaar dreigt te worden, wordt ook de vraag interessant wat de lender of last resort zal doen. Kijkend hoe de centrale banken in de VS en UK hebben opgetreden, dan lijkt een goede conclusie te zijn dat de ECB zal ingrijpen en een aanstaande crisis met alle middelen die ze heeft bestrijden. Dus het is best goed mogelijk dat de Spaanse griep de patiënt doet vellen, maar dat het medicijn voorkomt dat deze omvalt. Het is dan wel duidelijk wie de rekening hiervan mag betalen: de Europese burgers die geen tweede huis in Spanje hebben gekocht.

Tot slot wil ik het nog even over het inflatiespook hebben. Schaarste is weer terug in onze maatschappij en het inflatiespook duikt altijd daar op waar schaarste is. Het lijkt er op dat naast energie, basismaterialen er een derde plek is waar we worden geconfronteerd met fors stijgende prijzen: landbouw producten. Afgelopen week steeg de rijst prijs op de wereldmarkt in 1 dag zo maar met 30%.

Miljarden mensen worden plots geconfronteerd met dat de afgelopen jaren de monetaire geldkraan wijd open is gedraaid. Klimaatverandering valt nu eenmaal niet op te lossen door de rente te verlagen. Peak Oil verdwijnt ook niet door consumptie te stimuleren. Als de stijgende rijst prijs een voorproefje is wat we de komende jaren kunnen verwachten, belooft dat niet veel goeds: hogere inflatie en wereldwijd sociale onlusten. En dan zou de Spaanse griep ook nog wel eens meer slachtoffers kunnen gaan eisen.