De vergrijzing is niet te betalen

Onze wereldeconomie wordt steeds minder bepaald door vrije markten. Met dank aan China. Nog steeds vind ik het een goede keuze om China toe laten tot de WTO. We hadden al de eerste ervaringen met ambitieuze Aziaten door middel van Taiwan, Korea en Japan, maar het experiment om een land met een bevolking van 1.3 miljard mensen te laten concurreren met de Westerse economieën was nieuw. De enige manier om wereldvrede te bewaren is door steeds meer mensen te laten delen in de welvaart.

Toch heeft de beslissing om China toe te laten, zonder eisen te stellen aan wanneer de Chinese munt los moest worden gekoppeld van de dollar nu enorme misallocaties wereldwijd veroorzaakt. Praktisch kan worden gesteld dat in het Westen er teveel is geconsumeerd terwijl in China er teveel is geproduceerd voor de rest van de wereld.

Zoals ik wel vaker heb geschreven exporteerde China liever sociale onrust dan dat ze dat thuis hadden. Maar de enorme overschotten op de handelsbalans en het achterwege laten van de benodigde valuta aanpassingen hebben een enorme onroerend bubbel veroorzaakt die nog steeds niet geknapt is. Daarnaast heeft China veel meer milieuvervuiling dan nodig is.

Met China een steeds dominantere factor in de wereldeconomie en een Chinese overheid die weigerde zich te conformeren aan de regels benodigd voor stabiele handelsstromen, zijn in de rest van de wereld in principe ook central bankers aan de macht gekomen die de bevolking hebben opgezadeld met bergen schulden en in zekere zin accepteren dat overheden niet de benodigde reorganisaties doorvoeren zodat wij als bevolking langer kunnen genieten van de welvaart die we nog steeds hebben.

Het goede nieuws: de technologische vooruitgang is nog steeds zo veelbelovend dat als we zorgzaam met onze huidige welvaart omgaan we de komende 20 jaar deze zeker voor 80-90% moeten kunnen handhaven. Het slechte nieuws; het huidige systeem werkt niet.

Het probleem is namelijk dat wij bovenaan de ladder staan en we een stapje omlaag moeten doen (oftewel we zijn rijk en worden armer). En daar blijken we geen oplossing voor te kunnen vinden. Niemand wil er op achteruit gaan dus wordt het via de achterdeur gedaan: geld bijdrukken door middel van lagere rentes en het monetair financieren van overheidstekorten.

Zoals we kunnen zien bij Japan, gaat dit lang goed zolang je maar meer exporteert dan importeert. Het probleem ligt hem bij landen die meer importeren dan exporteren. Waar je van je eigen burgers eenvoudig meer kan vragen, zullen andere landen dat minder genegen te zijn te doen. Als jij iets van ze wil hebben moet je er wat voor terug doen.

En dat maakt dat dat er maar een alternatief is: namelijk zorgen dat je land als geheel voldoende competitief is zodat alles wat burgers in het buitenland kopen ook daadwerkelijk betaald kan worden.  Dit laatste is essentieel en wordt door veel mensen niet begrepen. Ja het scheelt als je een sleutelvaluta hebt, maar op den duur zal het huishoudboekje moeten kloppen.

Europa heeft bijvoorbeeld een groot probleem omdat veel van de economie is verweven met allerlei overheidsuitgaven. Italie, Frankrijk, Spanje, Nederlands en tot zeker hoogte zelfs Duitsland hebben allemaal een te grote overheid. Kiezers stemmen meestal niet voor een kleinere overheid, ze liggen juist aan het infuus van de overheidsconsumptie. Denk in Nederland bijvoorbeeld aan de Aow en WAO uitkeringen.

Toch zijn we al zover in het proces dat er al geen gemakkelijke oplossingen meer zijn. Broodnodige hervormingen worden weggestemd en de economieën storten inelkaar nu zichtbaar wordt hoeveel Europa aan concurrentie kracht heeft verloren. Waar ik enkele jaren geleden nog dacht dat je met bezuinigen en lage rentes je uit de problemen kon werken, ben ik een stuk somberder geworden. We zijn al over een punt heen van no return. Europa gaat Japan achter na en de ECB zal massaal staatsobligaties gaan opkopen om de Europese economie te stimuleren. De nood is hoog en goede oplossingen zijn niet voorhanden. Net als Japan de vergrijzing niet blijkt te kunnen betalen, kan Europa dat ook niet.