Monetair expansie feestje loopt op zijn einde.

Jarenlang hebben we kunnen toekijken hoe de VS en andere westerse landen op de pof hebben geleefd. We beginnen nu langzamerhand te zien wat er gebeurd als je dat te lang doet. Waar iedereen dacht de schuldenaar zou moeten lijden blijken de schuldeisers ook zwaar te worden getroffen. We zijn op een punt aanbeland waar de geldgevers in de penairie zijn gekomen, en dat alles vanwege een rap verslechterde betalingsgedrag van de geldnemers (lees de consument).

De lucht ballon die de afgelopen 25 jaar zorgvuldig is opgeblazen door Greenspan en nu met veel kunst en vliegwerk in stand wordt gehouden door Bernanke staat op het punt van knappen. Jarenlang het hanteren van een negatieve reele rente begint zich nu te wreken. De monetaire expansie van de afgelopen 15 jaar ontpopt zich nu als een inflatie spook.

Indien de overheden niet systematisch inflatie zouden verdoezelen en monetaire autoriteiten de geldgroei hadden aangepakt zou er nu misschien een normale geld markt zijn geweest, wat we nu slechts hebben gezien is dat de braafste jongetjes (die doen wat de monetaire autoriteiten wensen) van de klas het meest profiteerden van de mogelijkheid om bijna gratis geld te lenen en daarvoor een klant te vinden. Zij die meest innovatief waren in het vinden van klanten (geldnemers) konden het meeste verdienen. Zolang grote landen zoals China welke deelnemen aan de wereld economie hardnekkig weigeren een flexibele wisselkoers in te voeren, zullen markten ook nimmer goed hun werk kunnen doen, maar zal er een misallocatie van kapitaal plaats vinden vanwege het gebrekkige marktmechanisme. Of in ieder geval een vertraagde herallocatie plaats vinden, immers in de wisselkoers zitten vaak verwachtingen verwerkt, nu moet alles via de reele economie verlopen hetgeen een trager mechanisme heeft. De Amerikaanse overheid heeft de rente systematisch te laag gehouden en de Chinese overheid heeft consequent een te lage wisselkoers gehanteerd, de gevolgen zijn nu zichtbaar. De markt doet nu prima zijn werk met een ongenadige invisible hand, de partijen die onevenredig grote risicos hebben genomen worden nu het zwaarst gestraft.

Nu in een groot aantal landen de huizenmarkt is geimplodeerd, is er voor centrale banken van handelsbalans tekort landen een lastige situatie ontstaan, om tekorten op de handelsbalans te financieren dient er een constante instroom van geld plaats te vinden maar als er geen kredietwaardige partijen zijn die zich in de schulden kunnen steken moeten er of bezittingen worden verkocht, of de overheid moet de tekorten financieren. Nu buitenlandse investeerders Amerikaanse en Engelse hypotheken niet meer wensen te kopen, het grootste gedeelte van het Amerikaanse bedrijfsleven er slecht voor staat omdat hun markt in elkaar stort (70% van het Amerikaanse BBP wordt gegenereerd door consumptie en in Engeland is het niet veel anders) is er een groot probleem ontstaan, wie gaat er betalen voor de rekening?

En jawel zoals verwacht is de Amerikaanse overheid opgestaan als nieuwe schuldenaar, en is met geld gaan strooien (en zal nog meer geld gaan uitgeven). Gordon Brown staat er in de peilingen slecht voor, de Engelse Bank heeft al een keer ingegrepen, dus ook in Engeland zal de overheid zich opstellen als schuldenaar of last resort. En natuurlijk zal de inflatie oplopen in beide landen, maar zolang de nieuwe rijken (lees China, het Midden Oosten en Rusland) bereidt zijn de rekening te betalen hebben zowel de Britse als Amerikaanse overheid geen keuze.

Toch komt er een dag dat de nieuwe rijke landen de hoge inflatie zo zat raken dat ze stoppen met het sponsoren van de Westerse consument en hun munt eenheden fors laten apprecieren. Zouden de nieuwe rijke landen daar eindelijk voor kiezen worden landen als Verenigde Staten en GrootBrittanie zwaar getroffen. Het is dan gebeurd met op de pof leven. De snelheid waarmee Amerikanen en Engelsen in de problemen zijn gekomen het afgelopen jaar, heeft me ten zeerste verbaasd, maar wanneer de nieuwe rijke landen massaal voor zwevende wisselkoersen kiezen zal het verarmingsproces zich versnellen. Voorlopig zijn wij op het Europese contintent amper getroffen itt Groot Brittanie en de VS. Dit komt door 1. de populariteit van de euro en 2. de Duitse economie, maar zodra de euro zijn status als vluchthaven verliest, zal de rest van Europa ook getroffen worden met de Mediterrane landen als eerste in de rij.

Misschien dat de Anglo Saskische kiezer eerder wakker zal worden en zal kiezen voor een President/premier die harde saneringen gaat doorvoeren, maar de geschiedenis kennende gedraagt de burger zich als zijn overheid of is het andersom? Gedraagt de overheid zich naar haar burgers? In ieder geval de kans dat de markt zijn werking werkelijk mag doen die wordt zo ver mogelijk uitgesteld. Wij, gewend aan onze luxe leventje, houden nu eenmaal niet van veranderingen en zullen onze verworven rechten dan ook met hand en tand blijven verdedigen.

Tot slot toch nog even wat economisch gezever. Ondanks dat Milton Friedman en adepten van de Oostenrijkse school zoals Hayek zich hebben sterk gemaakt voor neutraal monetair beleid en een kleine overheid, blijkt een hele generatie economen van mening te zijn dat ze met Keynesiaanse ingrepen hun burgers beter kunnen bedienen. Dat ze daar toe niet in staat zijn bewijst deze crisis maar weer. In zekere zin worden de belangen van de zittende klasse verdedigd. Waar veel mensen dan onmiddellijk aan de allerrijkste denke, blijkt het bij nadere studie het de gehele baby boom generatie te zijn. Hun verworven rechten, een goed pensioen, goedkope gezondheidszorg en een goed leventje staan op het spel.

Dat economische groei niets anders is dan bevolkingsgroei en technologische vooruitgang, is bij weinigen bekend. Dankzij een aantal geweldige uitvindingen in de laatste 60 jaar zijn we eerst rijk geworden en daarna hebben we het welvaartsniveau per hoofd van de bevolking kunnen handhaven, ondanks de forse groei van de wererldbevolking. De component technologische vooruitgang valt waarschijnlijk voor 80% te verklaren door 4 technologische doorbraken: de transistor, de pc, de mobiele telefoon en het internet.

De constante welvaart verschuiving van Westerse landen naar de nieuwe rijke landen gaat natuurlijk gewoon door, maar waar we de afgelopen 25 jaar in het Westen slechts beperkt armer zijn geworden (de solvabiliteits positie is wel fors verslechterd), lijkt er de komende 5 jaar geen nieuwe baanbrekende innovatie aan te zitten komen.

Pas als we een echt alternatief hebben gevonden voor fossiele brandstoffen kunnen we weer voort. Ook al zal er nu in snel tempo alternatieve energie bronnen worden aangewend, voordat ze significant impact hebben zijn we zeker 5 jaar verder.

Al met al staan we aan de vooravond van een zware recessie, veroorzaakt door het ontbreken van een geschikt alternatief (op korte termijn) voor fossiele brandstoffen en beperkte mogelijkheden om het aanbod van deze brandstoffen voldoende te vergroten. Dit betekent dat het verlies aan koopkracht (in termen van energie eenheden) groter zal zijn dan besparingen die we door kunnen voeren. Aangezien er een berg aan schulden op dit wankel fundament is gezet, heeft de kettingreactie die vorig jaar in gang is gezet, forse scheuren in het fundament getrokken.

De hele herallocatie van welvaart en daarbij de grote verliezen die door geldverstrekkers wordt geleden is een proces dat jaren gaat duren en mogelijk een groot aantal financiele Westerse instellingen mee zal sleuren in de val van schuld sanering. Hoe dat exact uit pakt zal de tijd leren. De vraag is met name hoe groot de ketting reactie zal zijn en in hoeverre Westerse overheden in staat zijn de financiele sector te saneren zonder zelf failliet te gaan. Een weinig geriefend vooruitzicht.